We wtorek w Warszawie w tzw. godzinach szczytu udałem się do apteki, skąd zabrałem – bez uiszczenia jakiejkolwiek zapłaty – leki psychotropowe. Identycznie postąpiłem w środę i czwartek, przy czym już we wtorek zaplanowałem kolejne „akcje” w aptece. Jestem narkomanem i muszę regularnie przyjmować substancje psychoaktywne, przy czym utraciłem stałą pracę, więc nie posiadam środków finansowych na narkotyki, które dotychczas nabywałem od znajomych. Jakie będą prawdopodobne konsekwencje mojego zachowania przy uwzględnieniu, że jestem osobą uzależnioną od narkotyków?
Kradzież leków psychotropowych stanowi występek wyczerpujący znamiona art. 64 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii w zw. z art. 12 kk (skrót „kk” oznacza zwrot „kodeksu karnego”). Zgodnie z art. 64 ustawy z dnia 29 lipca 2005 roku o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz.U. z 2005 roku Nr 179, poz.1485 z późn.zm.) kto zabiera, w celu przywłaszczenia, środki odurzające, substancje psychotropowe, mleczko makowe lub słomę makową, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. W oparciu zaś o art. 12 kk dwa lub więcej zachowań, podjętych w krótkich odstępach czasu w wykonaniu z góry powziętego zamiaru, uważa się za jeden czyn zabroniony; jeżeli przedmiotem zamachu jest dobro osobiste, warunkiem uznania wielości zachowań za jeden czyn zabroniony jest tożsamość pokrzywdzonego. Istotnym jest, że pomimo tego, iż de facto trzykrotnie został dokonany zabór leków psychotropowych, zachowanie sprawcy zostanie potraktowane jako jeden występek, ponieważ kolejne zachowania sprawcy zostały podjęte w krótkich – maksymalnie 24 godzinnych odstępach czasu oraz zostały z góry zaplanowane, tj. objęte jego zamiarem.
W przedmiotowej sprawie interesującym jest, że kradzież substancji psychotropowych została oddzielnie uregulowana w ustawie o przeciwdziałaniu narkomanii w stosunku do kradzieży przewidzianej w przepisach kodeksu karnego. W rezultacie art. 64 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii stanowi przepis szczególny (tzw. lex specialis) względem przepisu art. 278 § 1 kk statuującego kradzież „zwykłą” i będącego przepisem ogólnym (tzw. lex generalis), a tym samym przepis art. 64 powołanej ustawy wyłącza stosowanie art. 278 § 1 kk zgodnie z regułą lex specialis derogat legi generali (tj. przepis o charakterze szczególnym uchyla przepis ogólny). W związku z tym wymaga nadmienienia, że powyższe zróżnicowanie „zwykłej” kradzieży uregulowanej w kodeksie karnym oraz kradzieży substancji psychotropowych nie ma wpływu na ustawowe zagrożenie karą, ponieważ w obydwu przypadkach jest ono jednakowe, tj. ma postać kary pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat.
W rezultacie powyższego oraz przy założeniu incydentalności przestępnego zachowania sprawcy przedmiotowego występku zostanie prawdopodobnie wymierzona kara pozbawienia wolności do 2 lat z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres 2 – 5 lat próby (art. 69 § 1 i 2 kk i art. 70 § 1 pkt 1 i § 2 kk). Wymaga podkreślenia, że wobec sprawcy czynu z art. 64 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii można warunkowo umorzyć postępowanie karne jedynie w wypadku, gdy pokrzywdzony (w niniejszej sprawie np. właściciel apteki) pojednał się ze sprawcą, sprawca naprawił szkodę (np. poprzez zapłatę równowartości ceny zabranych leków) lub pokrzywdzony i sprawca uzgodnili sposób naprawienia szkody (art. 66 § 1 i 3 kk). Istotnym jest, że w niniejszej sprawie nie zostanie orzeczony przepadek leków psychotropowych zabranych przez sprawcę w sytuacji, gdyby nie zdążył ich zużyć, ponieważ były one własnością osoby trzeciej – właściciela apteki, a sprawca uzyskał je w drodze przestępstwa (art. 70 ust. 3 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii). Ponadto w przedmiotowej sprawie w razie skazania sprawcy za czyn z art. 64 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii nie zostanie orzeczona nawiązka na cele zapobiegania i zwalczania narkomanii (art. 70 ust. 4 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii – a contrario).
Należy także mieć na względzie, że zgodnie z art. 71 ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii w razie skazania osoby uzależnionej za przestępstwo pozostające w związku z używaniem środka odurzającego lub substancji psychotropowej na karę pozbawienia wolności, której wykonanie warunkowo zawieszono, sąd zobowiązuje skazanego do poddania się leczeniu lub rehabilitacji w zakładzie opieki zdrowotnej i oddaje go pod dozór wyznaczonej osoby, instytucji lub stowarzyszenia. W niniejszej sprawie sprawca występku będący osobą uzależnioną – w razie skazania na karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania – zostanie obligatoryjnie zobowiązany przez sąd do poddania się leczeniu i obligatoryjnie oddany pod dozór wyznaczonej osoby, instytucji lub stowarzyszenia. Istotnym jest, że jeżeli sprawca występku w okresie próby będzie uchylał się od wymienionego powyżej obowiązku albo dopuszczał się rażącego naruszenia regulaminu zakładu, do którego został skierowany na leczenie, sąd będzie mógł zarządzić wykonanie zawieszonej kary pozbawienia wolności (art. 71 ust. 2 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii).
Ponadto należy mieć na uwadze, że sprawca występku może „zwiększyć” swoje szanse na łagodniejsze potraktowanie przez organy ścigania i sąd w sytuacji, gdy w toku postępowania karnego (tj. po przedstawieniu zarzutów w postępowaniu przygotowawczym i przed zamknięciem przewodu sądowego) dobrowolnie podda się leczeniu i rehabilitacji lub udziałowi w programie profilaktyczno – leczniczym prowadzonym przez zakład opieki zdrowotnej lub inny podmiot działający w ochronie zdrowia. W takiej sytuacji prokurator albo sąd w postępowaniu sądowym do chwili zamknięcia przewodu sądowego będzie mógł zawiesić postępowanie przygotowawcze/postępowanie sądowe do czasu zakończenia leczenia, tj. prokurator/sąd będzie uprawniony (nie: zobowiązany) do zawieszenia postępowania. Natomiast po podjęciu postępowania przygotowawczego prokurator, uwzględniając wyniki leczenia, rozstrzygnie o dalszym prowadzeniu postępowania albo wystąpi do sądu z wnioskiem o warunkowe umorzenie postępowania karnego, zaś sąd – po podjęciu postępowania sądowego – rozstrzygnie o dalszym prowadzeniu postępowania albo warunkowo umorzy postępowanie (art. 72 ust. 1 i 2 oraz art. 73 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii). Niewątpliwym zatem pozostaje, że zakończenie przez sprawcę wymienionego powyżej leczenia lub uczestnictwa w programie z pozytywnym skutkiem „zwiększy” szansę na zastosowanie względem niego instytucji warunkowego umorzenia postępowania karnego, a tym samym „zmniejszy” ewentualność wydania wyroku skazującego.
