Ustawa z 28 maja 2013 roku o zmianie ustawy Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U.2013.675) wprowadziła nowe przepisy, dzięki którym rodzice będą mogli zostać z małymi dziećmi w domu nawet przez rok.
Nowa ustawa obowiązuje od 17 czerwca 2013 roku. Co się zmieniło?
Urlop macierzyński
Długość podstawowego urlopu macierzyńskiego nie uległa zmianie i wynosi:
• 20 tygodni w przypadku urodzenia jednego dziecka;
• 31 tygodni – na dwoje dzieci urodzonych przy jednym porodzie;
• 33 tygodnie – na trojaczki;
• 35 tygodni – gdy urodziły się czworaczki;
• 37 tygodni – na pięcioraczki i więcej dzieci urodzonych podczas jednego porodu.
Jedyna zmiana dotyczy okresu, jaki można wykorzystać przed terminem porodu. Dotąd był wyznaczony okres minimalny — „co najmniej dwa tygodnie”. Po zmianie jest maksymalny — „nie więcej niż sześć tygodni”.
Dodatkowy urlop macierzyński
Jest dłuższy o dwa tygodnie i wynosi:
• do 6 tygodni w przypadku urodzenia jednego dziecka;
• do 8 tygodni w przypadku urodzenia bliźniaków lub wieloraczków.
Z dodatkowego urlopu macierzyńskiego korzystać mogą oboje rodzice. Taki urlop można wziąć od razu w całości lub w maksymalnie dwóch częściach. Pracodawca udziela go na pisemny wniosek pracownicy lub pracownika złożony w terminie nie krótszym niż 14 dni przed rozpoczęciem korzystania z tego urlopu (dotychczas okres ten wynosił 7 dni). Rodzice mogą dzielić się uprawnieniami w ramach podanego wymiaru urlopu, tj. część dodatkowego urlopu macierzyńskiego może wykorzystać matka, a część ojciec dziecka.
Także nie krócej niż 14 dni przed planowanym terminem urlopu pracownik musi złożyć wniosek, jeśli chce łączyć dodatkowy macierzyński z pracą u swego pracodawcy (może to robić, ale w wymiarze nie wyższym niż połowa pełnego wymiaru pracy). Wtedy we wniosku pracownik wskazuje wymiar czasu pracy, który chce łączyć z urlopem, i określa, jak długo chce z tej formy wykonywania pracy korzystać. Pracodawca uwzględnia wniosek, chyba że ze względów organizacji pracy nie jest to możliwe. Przyczyny odmowy powinien podać pisemnie.
Urlop rodzicielski
To nowość. Wynosi do 26 tygodni niezależnie od liczby dzieci urodzonych przy jednym porodzie.
Aby go wziąć, należy najpierw w pełni wykorzystać dodatkowy urlop macierzyński. Z urlopu rodzicielskiego mogą skorzystać zarówno matka, jak i ojciec. Można go wziąć jednorazowo lub w maksymalnie trzech częściach. Każda z tych części nie może być krótsza niż 8 tygodni.
Z urlopu mogą korzystać jednocześnie oboje rodzice dziecka, łączny wymiar urlopu obojga nie może przekraczać 26 tygodni, czyli jeśli oboje decydują się w tym samym czasie przebywać na urlopie rodzicielskim, jego wymiar dla każdego z rodziców wynosi 13 tygodni.
O urlop rodzicielski należy wystąpić z pisemnym wnioskiem z co najmniej 14-dniowym wyprzedzeniem. Do wniosku trzeba dołączyć pisemne oświadczenie o zamiarach drugiego z rodziców:
• oświadczenie, że nie ma zamiaru korzystać z takiego urlopu, lub
• oświadczenie o okresie, w jakim zamierza z niego skorzystać.
Urlop ojcowski
Jego wymiar pozostaje bez zmian: dwa tygodnie do ukończenia przez dziecko 12 miesięcy. Prawo do tego urlopu jest niezależne od innych form opieki nad nowo narodzonym dzieckiem (innych urlopów przewidzianych na wypadek urodzenia się dziecka). Tata może skorzystać też z części urlopu macierzyńskiego. Jak to zrobić? Mama może zrezygnować z części urlopu macierzyńskiego (musi wziąć minimum 14 tygodni). Niewykorzystaną przez nią część podstawowego urlopu macierzyńskiego musi wziąć wówczas tata.
Urlop wychowawczy
Nowelizacja wydłuża o rok wiek dziecka, na które możemy wziąć taki urlop. Pracownik zatrudniony co najmniej 6 miesięcy może wziąć do trzech lat urlopu wychowawczego, nie później jednak niż do ukończenia przez dziecko pięciu lat.
Zasiłek macierzyński
Przysługuje przez okres macierzyńskiego, dodatkowego i nowego urlopu rodzicielskiego. Możliwe są dwa warianty:
• 100 proc. podstawy wymiaru zasiłku w trakcie urlopu macierzyńskiego i dodatkowego macierzyńskiego oraz urlopu ojcowskiego,
• a następnie 60 proc. przez okres urlopu rodzicielskiego
albo
• 80 proc. przez cały okres od momentu rozpoczęcia urlopu macierzyńskiego do momentu zakończenia urlopu rodzicielskiego, jeżeli mama od razu w jednym wniosku wystąpi o wszystkie te urlopy w pełnym wymiarze.
Dla kogo nowe przepisy
Wydłużony urlop obejmuje nie tylko rodziców zatrudnionych na etatach, ale wszystkich, którzy opłacają ubezpieczenie chorobowe, czyli także pracujących na umowach-zleceniach i prowadzących działalność pozarolniczą, a także osoby z nimi współpracujące.
Nowe regulacje mają zastosowanie do osób, których dzieci urodziły się po 31 grudnia 2012 roku, a także do osób, które przyjęły po 31 grudnia 2012 roku na wychowanie dziecko do 7 roku życia, a w przypadku, gdy wobec dziecka odroczono obowiązek szkolny – dziecka w wieku do 10 roku życia, i wystąpiły do sądu opiekuńczego z wnioskiem o jego przysposobienie lub przyjęły na wychowanie dziecko jako rodzina zastępcza.
Ochrona rodziców
Podczas pobytu na urlopach rodzicielskich, macierzyńskich, dodatkowych macierzyńskich i ojcowskich rodzice objęci są ochroną przed rozwiązaniem stosunku pracy, co oznacza, że pracodawca nie może rozwiązać z osobą korzystającą z takiego urlopu umowy o pracę ani jej wypowiedzieć, chyba że zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy bez zachowania okresu wypowiedzenia z jej winy (tj. rozwiązanie dyscyplinarne). Dotyczy to także okresu, kiedy łączą pracę z którymś z tych urlopów – wtedy ochrona trwa 12 miesięcy albo do zakończenia okresu korzystania z danego urlopu, jeżeli trwa on krócej niż 12 miesięcy. Poprawka ustawy o promocji zatrudnienia mówi, że za powracających z takich urlopów pracodawca przez 36 miesięcy nie musi opłacać składek na Fundusz Pracy.
- Marianna Pszczółkowska
konsultacja prawna- Agnieszka Dybowska
Podstawa prawna:
Ustawa z 28 maja 2013 roku o zmianie ustawy Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw.
Kodeks pracy z 26 czerwca 1974 roku (Dz.U. z 1998 r., nr 21, poz. 91 z późniejszymi zmianami)
„Uprawnienia pracowników związane z rodzicielstwem” – w dziale ósmym kodeksu pracy.
Ustawa z 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U. z 2010 r., nr 77, poz. 512 z późniejszymi zmianami).
Ustawa z 20 kwietnia 2004 roku o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz.U. z 2008 r., nr 69, poz.415 z późniejszymi zmianami).
Ustawa z 12 października 2012 roku o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych (Dz.U. z 15 listopada 2012 roku, poz.1255).
