Kiedy zakładamy fundację, albo stowarzyszenie, aby działać na rzecz miejscowej społeczności zwykle marzy się nam, że bez trudu na wiążemy współpracę z lokalną władzą samorządową, bo taka współpraca może przynieść korzyści obu stronom. My zyskamy życzliwe poparcie i pomoc finansową, a nasza praca zostanie dobrze oceniona.
Współpraca organizacji pozarządowych z samorządem jest dobrowolna. Jednakże dla usprawnienia działania obu instytucji, wspomagania finansowego ze środków samorządowych, pełniejszego pokrycia pól społecznego zapotrzebowania na działanie do takiej współpracy może i powinno dochodzić.
Aktem prawnym regulującym współpracę między samorządem a trzecim sektorem jest Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 roku o działalności pożytku publicznego i wolontariacie (Dz. U. 2003, nr 96, poz.873 z późn. zmianami) wraz z Ustawą z dnia 24 kwietnia 2003 roku „Przepisy wprowadzające ustawę o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie” (Dz. U. 2003, nr 96, poz.874). Zasady współpracy określa art. 5 pkt. 2 Ustawy o działalności pożytku publicznego i wolontariacie. Współpraca powinna być realizowana z zachowaniem następujących zasad: pomocniczości, suwerenności stron, partnerstwa, efektywności, uczciwej konkurencji i jawności. Formami tej współpracy jest:
- Zlecanie organizacjom realizacji zadań publicznych poprzez powierzanie (całkowite sfinansowanie przez Jednostki Samorządu Terytorialnego zadania realizowanego przez NGO) lub wspieranie (wiąże się z dofinansowaniem wykonania zadania i wymogiem posiadania wkładu własnego przez organizację pozarządową);
- Wzajemnie informowanie się o planowanych kierunkach działalności i współdziałania w celu zharmonizowania tych kierunków;
- Konsultowanie projektów aktów normatywnych;
- Tworzenie wspólnych zespołów o charakterze doradczym i inicjatywnym, złożonych z przedstawicieli organizacji pozarządowych oraz przedstawicieli właściwych organów administracji publicznej.
Współpraca finansowa w postaci wspierania bądź powierzania realizacji zadań publicznych organizacjom pozarządowym odbywa się zwykle po przeprowadzeniu otwartego konkursu ofert (chyba, że przepisy odrębne przewidują inny tryb zlecania), przy czym organizacja pozarządowa może również z własnej inicjatywy złożyć ofertę realizacji zadania publicznego. Do konkursu mogą przystąpić nie tylko wszystkie podmioty prowadzące działalność pożytku publicznego tj. organizacje pozarządowe i organizacje kościelne, ale także instytucje podległe organom administracji publicznej lub przez nie nadzorowane. Istnieje też współpraca pozafinansowa, w dosłownym rozumieniu jest to każdy rodzaj współpracy, który nie jest związany z przekazywaniem środków pieniężnych czyli np. użyczanie lokalu, sprzętu bądź wsparcie merytoryczne.
Bardzo ważną zasadą współpracy między organizacjami pozarządowymi a samorządami jest informowanie. Przedmiotem takiego informowania mogą być np. kwestie związane z ogłaszaniem konkursów i wyników konkursów, aktualnymi szkoleniami i spotkaniami, bieżąca działalność organizacji itp. Zróżnicowane mogą być także narzędzia wzajemnego informowania się, są to: tablice informacyjne, prasa lokalna, aktualna strona internetowa, Biuletyn Informacji Publicznej, skrzynka mailowa itp. Bardzo ważne są także osobiste spotkania (najlepiej odbywające się cyklicznie) organizacji pozarządowych w przedstawicielami administracji lokalnej.
Następną ważną formą współpracy organizacji pozarządowych z samorządami jest konsultowanie. Konsultacjom podlegają projekty ustaw i rozporządzeń w Ministerstwach, jak również akty prawa lokalnego. Ideą konsultacji jest udział organizacji pozarządowych w procesie planowania, podejmowania decyzji i ich realizacji. Podstawowym aktem prawa lokalnego, który powinien zostać przygotowany we współpracy z organizacjami pozarządowymi jest roczny program współpracy. Ustawa o działalności pożytku publicznego i wolontariacie nakłada obowiązek przygotowania takich dokumentów przez władze samorządowe w porozumieniu z lokalnymi organizacjami pozarządowymi. Daje też możliwość uchwalenia programów wieloletnich. Mają one za zadanie usystematyzować relacje pomiędzy Organizacjami pozarządowymi a samorządem oraz określić obszary i formy współpracy. Istnieje wiele metod oraz sposobów prowadzenia konsultacji. Mogą one przybierać różne formy: do wnoszenia uwag drogą pisemną i elektroniczną, poprzez badania opinii publicznej przy pomocy ankiet i sondażów, różnego rodzaju spotkania, warsztaty czy konferencje. Bardzo popularnym narzędziem konsultowania jest Internet gdzie na forach internetowych każdy może umieścić swoje opinie.
Dobrą formą współpracy jest także tworzenie wspólnych zespołów, są to zespoły doradcze i inicjatywne, składające się z przedstawicieli sektora pozarządowego i administracji publicznej. Stanowią one bardziej usystematyzowany i zinstytucjonalizowany sposób współpracy międzysektorowej. Szczególnym rodzajem takiego zespołu jest Rada Działalności Pożytku Publicznego (powołana na podstawie Ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie). Do zadań Rady należy wyrażanie opinii w sprawach dotyczących stosowania ustawy, udzielanie pomocy i wyrażanie opinii w przypadku sporów między organami administracji publicznej a organizacjami pożytku publicznego, zbieranie i dokonywanie analizy informacji o prowadzonych kontrolach i ich skutkach. W skład Rady wchodzi pięciu przedstawicieli organów administracji rządowej i jednostek im podległych lub przez nie nadzorowanych, pięciu przedstawicieli jednostek samorządu terytorialnego oraz 10 przedstawicieli organizacji pozarządowych, związków i porozumień organizacji pozarządowych. Ustawa pozwala nadto na tworzenie różnorodnych zespołów konsultacyjnych na poziomie samorządu lokalnego. Można je powołać na przykład uchwałą rady gminy lub rady miasta. Przedmiotem prac takiego zespołu może być np. strategia rozwoju miasta bądź gminy, strategia lokalnej polityki społecznej czy wspomniany program współpracy.
Podsumowując współpraca organizacji samorządowych z samorządem terytorialnym w teorii powinna przebiegać sprawnie, jeżeli każda ze stron zastosuje się do panujących zasad i reguł popartych przez akty prawne. Niestety w praktyce współpraca nie zawsze jest możliwa i to z różnych względów np. politycznych czy ideo logowych bądź czysto prywatnych, a przecież organizacje pozarządowe i samorząd terytorialny mają wspólne cele, działają na rzecz dobra społeczeństwa, powinni się wspierać, a nie ze sobą walczyć.
Opr. na podstawie Instytutu Spraw Publicznych
