Pytanie: Związek małżeński Marka i Anety zakończył się rozwodem. Marek wystąpił do sądu o podział majątku i wniósł o rozliczenie nakładów z majątku wspólnego na majątek odrębny żony, a mianowicie zażądał zwrotu 50000 złotych, które wydał ze wspólnych dochodów na zakup biżuterii dla Anety. Były to wyroby jubilerskie kupowane z okazji imienin, urodzin, rocznic ślubu i innych okazji. Po rozwodzie żona zatrzymała je dla siebie. Marek uważa, że Aneta przyczyniła się do rozpadu ich małżeństwa i w związku z tym powinna oddać mu równowartość biżuterii, którą od niego dostała. Czy żądanie Marka jest zasadne?
Zgodnie z art. 45 § 1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego każdy z małżonków powinien zwrócić wydatki i nakłady poczynione z majątku wspólnego na jego majątek osobisty, z wyjątkiem wydatków i nakładów koniecznych na przedmioty majątkowe przynoszące dochód. Nie można żądać zwrotu wydatków i nakładów zużytych w celu zaspokojenia potrzeb rodziny, chyba że zwiększyły wartość majątku w chwili ustania wspólności. Zasadą jest zatem możliwość dochodzenia przez małżonka – po ustaniu ustroju wspólności majątkowej – zwrotu nakładów poczynionych z majątku wspólnego, np. pobranego wynagrodzenia za pracę, na majątek osobisty drugiego małżonka. Jednakże zakup niektórych przedmiotów osobistego użytku, np. biżuterii, pomimo ich znacznej wartości, mógł stanowić zaspokojenie potrzeb niematerialnych rodziny, wzmacniając istniejące więzi oraz mógł być uzasadniony panującymi zwyczajami oraz zasadami współżycia społecznego lub być słuszny z innych względów. W konsekwencji zakup takich wartościowych przedmiotów osobistych nie powoduje powstania obowiązku stosownych rozliczeń w przyszłości ze względu na charakter i przeznaczenie tych składników majątku osobistego. Zważywszy na zasadę ochrony dóbr osobistych i ich pierwszeństwo przed dobrami majątkowymi takie przedmioty, których własność wiąże się ze statusem rodzinnym, osobistym i społecznym, zasługują na szczególną ochronę. W rezultacie zakupienie z majątku wspólnego, jako prezentu, kosztownej biżuterii dla żony, np. w rocznicę zaręczyn czy z okazji urodzenia dziecka albo odniesienia sukcesu zawodowego, nie powoduje powstania uprawnienia do żądania stosownego wyrównania z tego tytułu wydatku (pod red. H. Doleckiego i T. Sokołowskiego, Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, LEX 2010).
Stan prawny na dzień 18 grudnia 2011 roku. Autorka kazusu – Agnieszka Dybowska, odpowiedź– Katarzyna Koć
