Wiele zadłużonych osób, przeciwko którym komornik prowadzi postępowanie egzekucyjne, nie zdaje sobie sprawy, że chroni je prawo ograniczające egzekucję. W ustawie z 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 1964 r. Nr 43, poz. 296, ze zm.) ustawodawca wprowadził katalog przedmiotowy ograniczeń egzekucji w przypadku egzekucji świadczeń pieniężnych.
Egzekucji komorniczej nie podlegają przedmioty urządzenia domowego, takie jak pościel, bielizna i ubranie codzienne niezbędne dla dłużnika i będących na jego utrzymaniu członków jego rodziny, a także ubranie niezbędne do pełnienia służby lub wykonywania zawodu. Ponadto spod egzekucji wyłączone są zapasy żywności
i opału niezbędne dla dłużnika i będących na jego utrzymaniu członków rodziny na okres jednego miesiąca. Dodatkowo ustawodawca wskazał, ze egzekucji nie podlegają: jedna krowa lub dwie kozy albo trzy owce potrzebne do wyżywienia dłużnika i będących na jego utrzymaniu członków jego rodziny wraz z zapasem paszy i ściółki do najbliższych zbiorów, a także narzędzia i inne przedmioty niezbędne do osobistej pracy zarobkowej dłużnika oraz surowce niezbędne dla niego do produkcji na okres jednego tygodnia, z wyłączeniem jednak pojazdów mechanicznych. W przypadku dłużników, którzy pobierają periodyczną stałą płacę – pieniądze w kwocie, która odpowiada nie podlegającej egzekucji części płacy na czas do najbliższego terminu wypłaty, a u dłużnika nie otrzymującego stałej płacy – pieniądze niezbędne dla niego i jego rodziny na utrzymanie przez dwa tygodnie. Dodatkowo wśród wyłączeń spod egzekucji znalazły się przedmioty niezbędne do nauki, papiery osobiste, odznaczenia i przedmioty służące do wykonywania praktyk religijnych oraz przedmioty codziennego użytku, które mogą być sprzedane tylko znacznie poniżej ich wartości, a dla dłużnika mają znaczną wartość użytkową. Spod egzekucji wyłączone są ponadto sumy i świadczenia w naturze wyasygnowane na pokrycie wydatków lub wyjazdów w sprawach służbowych, sumy przyznane przez Skarb Państwa na specjalne cele (w szczególności stypendia, wsparcia), chyba że wierzytelność egzekwowana powstała w związku z urzeczywistnieniem tych celów albo z tytułu obowiązku alimentacyjnego, co do zasady – prawa niezbywalne. Egzekucji nie podlegają także świadczenia pieniężne z ubezpieczeń osobowych oraz odszkodowania z ubezpieczeń majątkowych w wysokości ¾ części tych świadczeń
i odszkodowań. Wyłączenie to nie dotyczy jednak egzekucji mającej na celu zaspokojenie roszczeń z tytułu alimentów oraz składki należnej zakładowi ubezpieczeń z tytułu ubezpieczeń osobowych i majątkowych. Spod egzekucji wyłączone są ponadto świadczenia z pomocy społecznej w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2009 r. Nr 175, poz. 1362, Nr 202, poz. 1551, Nr 219, poz. 1706 i Nr 221, poz. 1738) a także wierzytelności przypadające dłużnikowi z budżetu państwa lub od Narodowego Funduszu Zdrowia z tytułu udzielania świadczeń opieki zdrowotnej w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027, z późn. zm.) przed ukończeniem udzielania tych świadczeń, w wysokości 75% każdorazowej wypłaty.
Warto również wskazać, że zarówno wynagrodzenie ze stosunku pracy, jak i zasiłki dla bezrobotnych, dodatki aktywizacyjne, stypendia oraz dodatki szkoleniowe wypłacane na podstawie przepisów o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy oraz należności członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych i ich domowników z tytułu pracy w spółdzielni, wynagrodzenia członków spółdzielni pracy oraz wszystkie świadczenia powtarzające się, których celem jest zapewnienie utrzymania, podlegają egzekucji w następujących wielkościach: w razie egzekucji świadczeń alimentacyjnych do wysokości 3/5, w razie egzekucji innych należności lub potrącania zaliczek pieniężnych – do wysokości połowy wynagrodzenia. Warto jednak pamiętać, że wolna od potrąceń jest kwota wynagrodzenia za pracę w wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych – przy potrącaniu sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne. Należy również dodać, iż środki pieniężne znajdujące się na rachunkach oszczędnościowych, rachunkach oszczędnościowo-rozliczeniowych oraz na rachunkach terminowych lokat oszczędnościowych jednej osoby są wolne od zajęcia do wysokości trzykrotnego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw, ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego za okres bezpośrednio poprzedzający dzień wystawienia tytułu wykonawczego.
Trzeba wskazać, że jeżeli komornik sądowy prowadzi egzekucję z przedmiotów, które są spod niej wyłączone, dłużnik może domagać się umorzenia postępowania egzekucyjnego w części dotyczącej wyłączonych spod egzekucji składników majątku.
Radca prawny Agnieszka Sznajder