Śmierć bliskiej osoby jest trudnym wydarzeniem dla całej rodziny. Tym bardziej, że niezależnie od poczucia straty i żałoby trzeba niezwłocznie zająć się organizacją pogrzebu. Koszty związane z pochówkiem przerastają zwykle bieżące możliwości finansowe rodziny. W tej sytuacji pomocny staje się zasiłek pogrzebowy.
Kwestię zasiłku reguluje ustawa z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz.1227 z późn. zm.). Zgodnie z art. 77 ust. 1 Ustawy zasiłek pogrzebowy przysługuje w razie śmierci ubezpieczonego, osoby pobierającej emeryturę lub rentę, osoby, która w dniu śmierci nie miała ustalonego prawa do emerytury lub renty, lecz spełniała warunki do jej uzyskania i pobierania oraz członka rodziny osoby wyżej wskazanej. Ponadto zasiłek ten przysługuje w razie śmierci osoby, która pobierała zasiłek chorobowy, świadczenie rehabilitacyjne lub zasiłek macierzyński po ustaniu ubezpieczenia. Tym samym zasiłek przysługuje również w razie śmierci osoby mającej ustalone prawo do emerytury pomostowej, osoby mającej ustalone prawo do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, osoby, która zmarła w okresie pobierania zasiłku chorobowego albo świadczenia rehabilitacyjnego za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia, cywilnej niewidomej ofiary działań wojennych pobierającej świadczenie pieniężne, osoby pobierającej świadczenie przedemerytalne lub zasiłek przedemerytalny oraz członka rodziny tej osoby, osoby pobierającej rentę socjalną, osoby, która zmarła wskutek wypadku lub choroby zawodowej powstałych w szczególnych okolicznościach, osoby pobierającej rentę z tytułu wypadku lub choroby zawodowej powstałych w szczególnych okolicznościach oraz członka rodziny tej osoby.
Ponieważ zasiłek pogrzebowy przysługuje osobie, która pokryła koszty pogrzebu, warto wiedzieć, że osobą taką mogą być członkowie rodziny osoby zmarłej wskazani w ustawie, lecz również pracodawca, dom pomocy społecznej, gmina, powiat, osoba prawna kościoła lub związku wyznaniowego, jeśli pokryły koszty pogrzebu. Jeżeli koszty pogrzebu poniosło kilka osób, zasiłek ten należy się każdej z tych osób lub podmiotów, proporcjonalnie do poniesionych kosztów pogrzebu zmarłego. Co ważne skorzystanie z zasiłku przysługuje małżonkowi będącemu w separacji, o ile poniósł koszty związane z pogrzebem (takie stanowisko zajął Sąd Najwyższy w Uchwale z dnia 17 stycznia 2012 r. I UZP 8/11).
Dokumenty wymagane do wypłaty zasiłku pogrzebowego to przede wszystkim:
- wniosek o wypłatę zasiłku pogrzebowego (druk ZUS Z-12),
- skrócony odpis aktu zgonu albo odpis zupełny aktu urodzenia dziecka z adnotacją, że dziecko urodziło się martwe,
- oryginały rachunków poniesionych kosztów pogrzebu, a jeżeli oryginały zostały złożone w banku – kopie rachunków potwierdzone przez bank za zgodność z oryginałem,
- dokumenty potwierdzające pokrewieństwo lub powinowactwo zgłaszającego wniosek z osobą zmarłą (skrócone odpisy aktów stanu cywilnego lub dowód osobisty zawierający wymagane dane),
- zaświadczenie płatnika składek o podleganiu ubezpieczeniu rentowemu w dniu śmierci (w przypadku gdy zmarła osoba ubezpieczona lub członek rodziny osoby ubezpieczonej), nie dotyczy to osób prowadzących działalność na własny rachunek oraz osób z nimi współpracujących.
Zasiłek pogrzebowy przysługuje tylko z jednego tytułu, jednorazowo i od 1 marca 2011 r. wynosi dla wszystkich 4 000 zł. Zasiłek pogrzebowy jest wolny od podatku dochodowego (art. 21 ust. 1 pkt 7 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych – tekst jednolity: Dz. U. z 2012 r. Nr 361 z późn. zm.).
Prawo do tego świadczenia wygasa w razie niezgłoszenia wniosku o jego przyznanie w okresie 12 miesięcy od dnia śmierci osoby, po której zasiłek przysługuje. Gdy zgłoszenie wniosku o zasiłek pogrzebowy w terminie powyższym było niemożliwe z powodu późniejszego odnalezienia zwłok lub zidentyfikowania osoby zmarłej albo z innych przyczyn całkowicie niezależnych od osoby uprawnionej, prawo do zasiłku pogrzebowego wygasa po upływie 12 miesięcy od dnia pogrzebu. Dokumentem potwierdzającym wymienione powyżej nadzwyczajne okoliczności i przyczyny jest zaświadczenie policji lub prokuratury, odpis zupełny aktu zgonu lub inny dokument urzędowy potwierdzający zaistnienie okoliczności uniemożliwiających zgłoszenie wniosku.
Zasiłek pogrzebowy przysługuje także w przypadku urodzenia martwego dziecka lub poronienia.
Rodzice dziecka niezależnie od tego, czy urodziło się ono martwe czy w skutek poronienia, mają prawo zdecydować, że odbiorą dziecko ze szpitala i zorganizują mu pochówek.
Szpital zobowiązany jest w tej sytuacji do wystawienia na wniosek osoby uprawnionej do pochowania zmarłego stosownych dokumentów, w tym karty zgonu. Dokumenty te przysługują każdemu dziecku (medycznie płodowi, zarodkowi), bez względu na czas trwania ciąży. Następnie należy udać się do Urzędu Stanu Cywilnego, aby zarejestrować dziecko. Na podstawie dokumentów stwierdzających zgon urząd sporządza akt urodzenia dziecka z adnotacją, że urodziło się martwe. Aktu zgonu nie sporządza się, ponieważ akt urodzenia z odpowiednią adnotacją jest jednocześnie aktem zgonu.
Po pochowaniu dziecka można złożyć wniosek o zasiłek pogrzebowy do ZUS.
Warto dodać, że pracownicy, która urodziła martwe dziecko lub jej dziecko zmarło przysługuje urlop macierzyński. Informacje na ten temat znajdują się w Ustawie z 26 czerwca 1974r. Kodeks pracy ( Dz. U. z 1998r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.), wedle których w razie urodzenia martwego dziecka lub zgonu dziecka przed upływem 8 tygodni życia, pracownicy przysługuje urlop macierzyński w wymiarze 8 tygodni po porodzie, nie krócej jednak niż przez okres 7 dni od dnia zgonu dziecka, zaś w przypadku gdy urodziła ona więcej niż jedno dziecko przy jednym porodzie, przysługuje jej urlop macierzyński w wymiarze stosownym do liczby dzieci pozostałych przy życiu (art. 1801§ 1 kp). W razie zgonu dziecka po upływie 8 tygodni życia, pracownica zachowuje prawo do urlopu macierzyńskiego przez okres 7 dni od dnia zgonu dziecka.( art. 1801§ 2 kp).
Interesujące jest także, iż „koszty symbolicznego upamiętnienia osoby zmarłej, która pisemnym oświadczeniem wyraziła wolę przekazania swoich zwłok publicznej uczelni medycznej dla celów naukowych, są kosztami pogrzebu w rozumieniu art. 78 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.) i uzasadniają roszczenie o zasiłek pogrzebowy, o którym mowa w art. 77 ust. 1 tej ustawy” (uchwała Sądu Najwyższego z 2 lutego 2011 roku, I UZP 5/10, OSNP 2011/13-14/186).
- Oprac. Ewa Łojek-Zacheja, stan prawny na 10.08.2012 r.
- Materiał źródłowy: http://www.zus.pl
