Pytanie: 1 lutego 2012 roku pracodawca wypowiedział Annie K. umowę o pracę na czas nieokreślony z zachowaniem dwutygodniowego okresu wypowiedzenia z powodu opryskliwego zachowania wobec klienta w dniu 24 stycznia 2012 r. Anna K. odmówiła przyjęcia oświadczenia o wypowiedzeniu umowy, podnosząc, że jest w drugim miesiącu ciąży. Pracodawca nie wycofał się ze złożonego oświadczenia, ale poprosił o czas do namysłu. Po skonsultowaniu się z prawnikiem, 9 lutego 2012 r. poinformował pracownicę, że w związku z niepowiadomieniem go o stanie ciąży przed złożeniem oświadczenia o wypowiedzeniu, nie ma przeszkód prawnych do wypowiedzenia umowy i dlatego podtrzymuje swoją decyzję z 1 lutego 2012 roku o zwolnieniu jej z pracy.
Odpowiedź:
Co w tej sytuacji może zrobić pracownica?
Kobieta w okresie ciąży jest szczególnie chroniona przed rozwiązaniem umowy o pracę. Pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę w okresie ciąży, a także w czasie urlopu macierzyńskiego pracownicy, chyba że zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z jej winy i reprezentująca pracownicę zakładowa organizacja związkowa wyraziła zgodę na rozwiązanie umowy. W praktyce oznacza to, że pracodawca może zgodnie z prawem rozwiązać umowę o pracę z pracownicą w ciąży na mocy porozumienia stron lub w tak zwanym trybie dyscyplinarnym (o ile ma ku temu podstawy), w szczególności gdy pracownica dopuści się ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych.
Pracodawca – o ile chce działać zgodnie z prawem – nie może zatem wypowiedzieć pracownicy w ciąży umowy o pracę, nawet jeśli nie wywiązuje się ona właściwie ze swoich obowiązków, chyba że jej uchybienia są rażące.
Przepisy kodeksu pracy nie określają, kiedy pracownica powinna poinformować pracodawcę o tym, że jest brzemienna. Kobieta może to więc uczynić w dowolnym momencie. Ochrona przed wypowiedzeniem istnieje bowiem od momentu zajścia przez kobietę w ciążę (niezależnie od tego, czy poinformowała o tym fakcie pracodawcę) aż do porodu i ewentualnym wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego. Ochrona ta jest skuteczna nawet wtedy, gdy o ciąży nie wie jeszcze sama pracownica (tj. w pierwszych tygodniach po poczęciu).
Pracodawca, który wypowiada pracownicy umowę o pracę, nawet jeśli nie wie o ciąży pracownicy, dopuszcza się naruszenia prawa i naraża się na proces przed Sądem Pracy.
Ważne jest jednak to, że jeżeli pracodawca wypowie umowę o pracę kobiecie w ciąży, to jego oświadczenie, choć sprzeczne z prawem, jest skuteczne. Oznacza to, że prowadzi do rozwiązania umowy o pracę. Nie ma znaczenia, czy Anna K. przyjmie pismo o wypowiedzeniu umowy, czy też odmówi jego przyjęcia. Ważne jest, że oświadczenie pracodawcy o wypowiedzeniu umowy o pracę do niej dotarło (nawet w formie ustnej). Może jednak kwestionować decyzję przełożonego na drodze postępowania sądowego. O ile Anna K. nie odwoła się od wypowiedzenia do Sądu Pracy, to umowa o pracę zostanie rozwiązana z upływem okresu wypowiedzenia, a pracownica nie będzie mogła skorzystać z uprawnień przewidzianych dla matek.
Składając pozew do sądu, pracownica może domagać się uznania wypowiedzenia umowy za bezskuteczne, a po upływie okresu wypowiedzenia przywrócenia do pracy i wynagrodzenia za cały czas pozostawania bez pracy (tj. od momentu upływu okresu wypowiedzenia do chwili faktycznego przywrócenia) albo odszkodowania (maksymalnie w wysokości wynagrodzenia za okres 3 miesięcy).
Odwołanie do Sądu Pracy powinno nastąpić w terminie 7 dni od momentu złożenia pracownicy oświadczenia o wypowiedzeniu umowy o pracę. W omawianym przypadku oznacza to, że Anna K. powinna złożyć pozew najpóźniej do 8 lutego 2012 r. To zaś, że pracodawca (po tym, jak dowiedział się, że pracownica jest w ciąży) poprosił ją o czas na skonsultowanie swoich działań z prawnikiem (czym mógł wywołać u niej przeświadczenie, że jednak cofnie swoje wypowiedzenie), może stanowić podstawę do przywrócenia Annie K. terminu do złożenia pozwu, jeżeli nie złożyła ona w terminie odwołania, licząc na to, że pracodawca zrezygnuje z wypowiedzenia. Termin na złożenie pozwu zostanie pracownicy przywrócony jedynie wtedy, jeżeli w ciągu 7 dni od poinformowania jej o tym, że pracodawca podtrzymuje decyzję o wypowiedzeniu odwoła się ona do sądu, tj. w ciągu 7 dni od 9 lutego 2012 r.
- Podstawa prawna: art. 177 Kodeksu pracy, art. 264 § 1 Kodeksu pracy, art. 265 Kodeksu pracy, art. 45 Kodeksu pracy, art. 47 Kodeksu pracy.
- oprac. prawnik Agnieszka Dybowska
